Δημοτικό Σχολείο Κορησού Καστοριάς

 ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΣΤ ΤΑΞΗ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΒΟΛΤΣΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

Χριστουγεννιατικα έθιμα στην Ελλάδα

Το χριστουγεννιάτικο καράβι

Τα Χριστούγεννα είναι πολύ διαδεδομένο το στόλισμα του δέντρου, όμως αυτό το έθιμο δεν είναι ελληνικό αλλά ήρθε στην Ελλάδα την εποχή του Όθωνα.

Από τα παλιά χρόνια οι Έλληνες στόλιζαν καράβι.

Αυτό το έθιμο προέκυψε λόγω του ότι οι Έλληνες ήταν κατεξοχήν ναυτικός λαός και το χριστουγεννιάτικο καράβι συνηθιζόταν στις παραθαλάσσιες περιοχές.

Όταν τα παιδιά έλεγαν κάλαντα συνήθιζαν να παίρνουν μαζί τους ένα μικρό καραβάκι για να το γεμίσουν οι νοικοκυρές με κουραμπιέδες και μελομακάρονα.

Σταδιακά, το χριστουγεννιάτικο δέντρο άρχισε να γίνεται ευρέως γνωστό και το χριστουγεννιάτικο καράβι ξεχάστηκε.

 

Το σπάσιμο του ροδιού

Την Πρωτοχρονιά συνηθίζεται να σπάνε ένα ρόδι για καλοτυχία στο σπιτικό τους.

Το έθιμο αυτό συμβολίζει την ευφορία και τη γονιμότητα και είναι ευρέως διαδεδομένο σε όλα τα ελληνικά σπίτια.

 

Το Χριστόψωμο

Τις παραμονές των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές φτιάχνουν το παραδοσιακό χριστόψωμο.

Η διαφορά του με το κανονικό ψωμί είναι το σχήμα αλλά και τα σχέδια που έχει πάνω.

Εκτός από τον σταυρό από ζυμάρι που κοσμεί το ψωμί στην μέση, οι νοικοκυρές το διακοσμούσαν με διάφορα σχέδια και το αφιέρωναν στη γέννηση του Χριστού.

 

Η βασιλόπιτα

Σύμφωνα με την παράδοση η βασιλόπιτα ήταν δημιούργημα του Μέγα Βασίλειου από την Καισαρεία, ο οποίος βρήκε ένα τέχνασμα για να μοιράσει τα χρήματα στους φτωχούς.

Έκρυψε τα νομίσματα μέσα σε πίτες και τους τις προσέφερε.

Έτσι, εξηγείται και το φλουρί που βάζουμε στη βασιλόπιτα για να τον κερδίσει κάποιος τυχερός την Πρωτοχρονιά.

 

 

 

 

Γουρουνοχαρά

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα έθιμα που γίνεται στη Θεσσαλία.

Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν με εξαιρετική φροντίδα, ενώ επακολουθούσε γλέντι μέχρι τα ξημερώματα.

Όλη η εργασία είχε ως στόχο  το γλέντι και τη χαρά, γι’ αυτό και η μέρα αυτή καθιερώθηκε ως γουρουνοχαρά.

Στις περισσότερες περιοχές της Θεσσαλίας, τα γουρούνια σφάζονται την ημέρα του Αγίου Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου, γι’ αυτό και η γιορτή ονομάζεται Γρουνοστέφανος.

 

Οι Μωμόγεροι

Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων.

Πρόκειται για ένα είδος παραδοσιακού λαϊκού θεάτρου το οποίο προέρχεται από τον Πόντο.

Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών.

Αυτοί φορούν τομάρια ζώων με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά και έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων.

Οι Μωμόγεροι εμφανίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του δωδεκαήμερου των εορτών και προσδοκούν τύχη για τη νέα χρονιά.

Γυρίζουν σε παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα ή άλλους ευχετικούς στίχους.

Παραλλαγές του ίδιου εθίμου, συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης και της Καστοριάς με την ονομασία Ραγκουτσάρια.

 

Κόλιντα Μπάμπω

Στην Πέλλα αναβιώνει ακόμα και σήμερα το έθιμο της «Κόλιντα Μπάμπω».

Οι κάτοικοι της περιοχής το βράδυ της 23^ης Δεκεμβρίου ανάβουν φωτιές φωνάζοντας «Κόλιντα Μπάμπω» που σημαίνει «σφάζουν, γιαγιά».

Αυτό είναι ένα έθιμο που αναπαριστά την σφαγή των αρσενικών νηπίων από τον Ηρώδη.

Έτσι η φωτιά ενημερώνει τους κατοίκους να προφυλαχθούν όχι μόνο από τον Ηρώδη, αλλά και από τα κακά που ίσως επιφυλάσσει η νέα χρονιά.

 

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

 

ΟΙ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΙ

 

Από την παραμονή των Χριστουγέννων έως τα Θεοφάνια ανεβαίνουν στη γη τα δαιμόνια Καλικάντζαροι, που «όλο το χρόνο πελεκούν με τα τσεκούρια τους τους στύλους που στηρίζουν τη γη».

 

Οι δαίμονες-Καλλικάντζαροι ταυτίζονται με τις δαιμονικές Κήρες των αρχαίων. Είναι «μαύροι, άσχημοι, με κόκκινα μάτια και τριχωτό σώμα».

 

Κατά διάφορες ελληνικές παραδόσεις οι καλικάντζαροι ήταν άνθρωποι με κακιά μοίρα μεταμορφωμένοι σε δαιμόνια, γίνονται δε καλικάντζαροι αυτοί που έχουν γεννηθεί μέσα στο Δωδεκαήμερο εκτός και αν βαπτιστούν αμέσως, ή εκείνοι στους οποίους ο ιερέας δεν ανέγνωσε σωστά τις ευχές του βαπτίσματος, τα τερατώδη βρέφη, ή κατά τους Σιφναίους όσοι πέθαναν στο Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου - 6 Ιανουαρίου) ή αυτοκτόνησαν.

Καθένας από τους καλικάντζαρους έχει κι από ένα κουσούρι. Κουτσοί, στραβοί, με ένα μάτι, μονοπόδαροι, στραβοπόδαροι, ξεπλατισμένοι. Μεταξύ τους είναι διχόγνωμοι, και δεν μπορούν να κάνουν μέχρι το τέλος καμιά δουλειά κι όλα τα αφήνουν στη μέση, γι' αυτό δεν μπορούν να κάνουν κακό και στους ανθρώπους, αν και έχουν μεγάλη επιθυμία. Οι καλικάντζαροι από ότι λέγεται είναι μαυριδεροί, με κόκκινα μάτια, τραγίσια πόδια, χέρια σαν της μαϊμούς και τριχωτό όλο τους το σώμα.

 

 Την παραμονή των Χριστουγέννων, οι καλικάντζαροι έρχονται έξω και περιμένουν να σμίξει η μέρα με τη νύχτα για να μπουν μέσα. Είναι κακά και πονηρά όντα, μα δεν μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους, γι αυτό και τα λεν σταχτοπόδηδες, σταχτιάδες, κατουρλήδες.

 

Παλιά οι γιαγιάδες έκαιγαν στα τζάκια παλιοτσάρουχα. Η άσχημη μυρωδιά τους έκανε τους καλικάντζαρους να φεύγουν. Για να εξευμενίσουν οι άνθρωποι τα πειρακτικά αυτά πλάσματα, άφηναν γλυκά σ' ένα σημείο του σπιτιού ή προσπαθούσαν να τα κάνουν ακίνδυνα, με διάφορους τρόπους. Τοποθετούσαν ένα κόσκινο μπροστά από την πόρτα του σπιτιού, ώστε μέχρι να μετρήσει ο καλικάντζαρος από περιέργεια τις τρύπες, να λαλήσει ο πετεινός, οπότε αυτοί έτρεχαν να εξαφανιστούν.

 

Το αποτελεσματικότερο μέσο για να κρατηθούν μακριά οι καλικάντζαροι και κάθε άλλο δαιμόνιο θεωρήθηκε η φωτιά. Γι' αυτό και όλο το Δωδεκαήμερο έμενε συνεχώς το τζάκι αναμμένο και μάλιστα με ξύλα αγκαθωτά για να έχει η φωτιά μεγαλύτερη δύναμη. Συνήθως δεν αφήνουν μαλλί πάνω στη ρόκα οι νοικοκυρές αυτές τις μέρες, γιατί οι κατουρλήδες, έρχονται και προσπαθούν να γνέψουν κι αυτοί, το στρίβουν το πετάνε, το μπερδεύουν κι έτσι το μαλλί είναι για πέταμα.

Η λαϊκή μας παράδοση θέλει τους καλικάντζαρους να "μαγαρίζουν" το φαγητό με τις ακαθαρσίες τους αλλά και να προσπαθούν να πριονίσουν τα θεμέλια της Γης κατά την διάρκεια του δωδεκαήμερου. Από την στιγμή που κρύβονται πάλι στα έγκατα της Γης στις 6 Ιανουαρίου τα θεμέλια γίνονται όπως και πριν κι έτσι η προσπάθεια τους είναι από πριν καταδικασμένη.

 

Την ημέρα των Φώτων ο παπάς περνάει και αγιάζει τα σπίτια. Πασίγνωστη είναι η δοξασία που όταν οι καλικάντζαροι φεύγουν κατά τον αγιασμό των σπιτιών φωνάζουν σε ρυθμό:

«Φεύγετε να φεύγωμε
τι έρχεται ο τρελόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του.
Μας άγιασε μας έβρεξε
και μας, μας εκατέκαψε!»

 

Με την αναχώρηση των καλικάντζαρων, η στάχτη από το τζάκι μαζεύεται και το τζάκι καθαρίζεται. Η στάχτη πετιέται σε μέρος που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κανένα λόγο (αλυσίβα, λίπασμα κ.λ.π.)
Πραγματοποιείται καθαρμός των χωριών και των οικιών της υπαίθρου με φωτιές υπαίθριες. Επίσης καθαρίζονται και τα κόπρια των ζώων από τα κατώγια και οι άνθρωποι πλένονται, το εικονοστάσι καθαρίζεται, αλλάζει το νερό στο καντήλι κ.λ.π. γιατί οι καλικάντζαροι πέρα από τα προβλήματα που έχουν προξενήσει στους νοικοκυραίους έχουν μαγαρίσει και όλους τους χώρους.

--------------------------------------------------------

 

ΘΩΜΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

 

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

 

Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο...

Αρχικά το έλατο που είναι και το παραδοσιακό δέντρο που στολίζουμε, έχει μια ιδιότητα: δεν μαραίνονται τα φύλλα του και δεν πέφτουν ποτέ. Ακόμα και στο βαθύ χειμώνα, είναι καταπράσινο και "ζωντανό".Αυτό δεν είναι τυχαίο και συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού.Τώρα, αν παρατηρήσετε το σχήμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου -του έλατου- είναι τριγωνικό. Αυτό που συμβολίζεται με αυτόν τον τρόπο είναι η Αγία Τριάδα.Πολλές φορές έχουμε το χιόνι που βάζουμε επάνω στο έλατο και γενικά στη φάτνη. Εδώ φαίνεται ότι δεν υπάρχει κάποιος Χριστιανικός συμβολισμός, παρά μόνο ότι είναι βαθύς χειμώνας κατά το χαρμόσυνο αυτό γεγονός.

Τα στολίδια του...

Τώρα τα στολίδια επάνω στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο συμβολίζουν κι αυτά διάφορα σχετικά με τη γέννηση του Χριστού. Βάζουμε λαμπάκια (και παλιά που δεν υπήρχε ηλεκτρισμός βάζανε κεριά) για να συμβολίσουμε ότι ο Χριστός είναι το Φως της ζωής.Αντίστοιχα στην κορυφή του βάζουμε ένα αστέρι που συμβολίζει το φωτεινό άστρο της ανατολής που προσδίδει τη γέννησή Του και οδήγησε τους τρεις μάγους στη φάτνη.Επίσης, αντί για άστρο βάζουμε έναν άγγελο που συμβολίζει τον άγγελο Κυρίου που ανακοίνωσε στον Ιωσήφ και την Παρθένο Μαρία τη γέννησή Του.Οι χριστουγεννιάτικες μπάλες που παραδοσιακά είναι κόκκινες, συμβολίζουν τη θυσία του Σωτήρα για όλους εμάς (το κόκκινο συμβολίζει το αίμα στην ουσία).Οι γιρλάντες που βάζουμε μερικές φορές, συμβολίζουν κάτι χαρμόσυνο και χαρούμενο που δεν είναι άλλο από τη γέννηση του Χριστού. Τα ζαχαρωτά (σε σχήμα μαγκούρας) συμβολίζουν τη μαγκούρα του βοσκού στην ουσία που χρησίμευε στο να φέρει τα πρόβατα ο βοσκός στο σωστό δρόμο. Αυτό τα Χριστούγεννα στην ουσία συμβολίζει τον Σωσία που ήθελε να φέρει τον κόσμο στο σωστό δρόμο.